ايران گشت

تونل كوهرنگ در نزديكي چلگرد قرار دارد و به منطقه چهره اي خاص بخشيده است. اين تونل داراي سوابق تاريخي زيادي است و بسياري از زمامداران ايران در ادوار گذشته قصد ايجاد آن را داشته اند. در اين قسمت به ذكر عباراتي از سابقه احداث اين تونل ازكتاب فرهنگ جغرافيايي كشور (جلد دهم) اكتفا مي شود: ‏اقدام براي الحاق آب كوهرنگ به زاينده رود به روايتي از زمان ساسانيان و تخمينا از زمان شاه عباس شروع گرديد، ولي طرز عمل آن با امروز فرق كلي داشت. در آن زمان در نظر داشتند به خط الرأس كوه كاركان شكاف عمودي بدهد و با ساختن سد مرتفع سطح آب كارون را بالا آورده و از شكاف كوه كاركان عبور دهد. اختلاف سطح خط الراس ثا كف رودخانه 300 ‏متر است كه قرار بوده، ارتفا ع سد 50 متر و ارتفاع شكاف 250 متر ساخته شود تا آب جاري شود. براي اين كار 15 سال كار شده است كه امروزه آثار متعدد آن به يادگار مانده است كه عبارتنداز: برش شاه (ترانشه يا شكاف) و سد شاه عباس كه پايه بزرگ آن هنوز روي رودخانه كارون در محل اتصال آب هاي كوهرنگ و شيغ عليخان وجود دارند. براي اين مقدار كوه بري كه در ترانشه شاه عباس به عمل آمده (با حمل آن به دو طرف ترانشه تا فاصله 500 متر) در حدود 5 ميليون كارگر لازم بوده است و چانچه مورخين اظهار مي دارند 15 سال هزاران كارگر به رايگان مشغول حفر بوده اند و هر ساله چند ايل مجبور بوده اند كه از جنوب ايران به محل آمده و عمليات احداث سد را به رايگان انجام دهد. حمله عثماني ها به ايران و مشغول ساختن افكار عمومي و زمامداران وقت به آن، باعث توقف كار گرد يد و بالاخره با مرگ شاه عباس اين اقدام عمراني نيز دستخوش فراموشي شد. ‏اگرچه از لحاظ فني انجام عمل در آن دوره غيرعملي به نظر مي رسيد زيرا پس از 15 سال كار50 متر از خط الراس كاركنان به عرض 60 متر و به طول 300‏ متر فرو رفته است و براي بقيه كه مشكل تر هم بوده يقيناً بًيش از يك قرن وقت لازم بوده است، معهذا اين ترانشه قدرت عمل و تمركز قواي زمامداران و مردمان آن روز را نشان مي دهد كه با نبود وسايل كافي كوه بري مثل امروز و فقدان جاده و وسايل حمل و نقل چنين شهامتي داشته و تا اين اندازه يشروي نموده اند.

ابوالفتح دهقان ساماني (سيف الشعرا) مرد‏ي صوفي مسلك و عارف بود ‏كه د ‏ر ميان ايلات بختياري مي زيست ود ‏ر سال 1326 هجري قمري درگذشت. وي كه جهان را د‏ر منشور اشراق و عرفان ميد ‏يد، زندگي پر رمز و رازي داشت. مقبره اين عارف ايليا تي د ‏ر حدود 28 كيلومتري شمال شهركرد قرار دارد و مانند زندگي اش به شكل عجيب و پر رمز و رازي بناگرد يده است. اين آرامگاه نزد‏يك پل زمانخان قرار دارد كه بر روي رودخانه سامان ايجاد شده است. بناي آرامگاه دهقان ساماني از لحاظ شيوه ساخت و نوع معماري بسيار در خور توجه مي باشد. ‏غزل زير از سروده هاي زيباي دهقان ساماني است: ‏باده زنم، روزگار اگر بگذارد ، پاي به ساحل به اختيار گذارم ، دست بر آن زلف بيقرار برآرم ، من دگر از خانه راه دشت نگيرم ، از بر تيرم گريختن بود آسان ، بانگ مؤذن مرا كشد سوي مسجد ، پاي دل از حلقه جنون به درآرم ، گردش چشم نگار اگر بگذارد ، گريه بي اختيار اگر بگذارد ، عشق تو، برمن قراراگربگذارد ، جنبش باد بهار اگر بگذارد ، غمزه آن شهسوار اگر بگذارد ، ناله جانسوز تار اگر بگذارد ، سلسله زلف يار اگر بگذارد ، توبه كند پيش پپر صومعه دهقان ، مغبچه ميگسار اگربگذارد.

ساختمان اوليه اين بنا شايد جزو مجموعه هاي اتابكان فارس باشد كه در اثر مرور زمان و حوادث مختلف از بين رفته و در دوره هاي مختلف ديگر تغييراتي در آن صورت گرفته است. ساختمان نوسازي شده فعلي در شهركرد واقع شده و به زمان قاجار و پهلوي تعلق دارد. ساختمان اصلي آن در سمت مغرب ، داراي رواقي است كه گنبدي روي آن قرار گرفته است. جنس اين بنا از خشت، آجر و گچ است. داخل رواق به صورت هشت ضلعي است و سطح ايوان آن را باگچ ساده اي پوشا نده اند، به طوري كه از قسمت هاي گچبرداري شده مشاهده مي شود بدنه ايوانآ آن با نقاشي هاي مذهبي تزئين شده و سردر ورودي آن در سمت شرق يك هشتي و ايوان دارد كه روي دو ستون سنگي جلو خان قرار دارد و با كاشي هاي هفت رنگ مزين شده است. ‏در داخل مقبره ضريحي فلزي و در درون آن دو قبر متصل به هم واقع شده كه بر روي معجر چوبي آن تاريخ 1286 ه. ق خوانده مي شود. درهاي ‏مقبره عبارت است از سه دهنه كه با شيشه هاي رنگين به صورت متحرك _ ارسي _ ساخته شده است. در طرفين دو در بزرگ عبارت «‏باني حاجيه خورشيد بيگم صبيه مرحوم حاج محمدرضا خان شهركي 1332قمري» ‏نگاشته شده است. در جوار امام زاده سنگ قبرها يي به تاريخ 1023 و 1130 ه.ق نصب شده است.

بابا پير احمد پسر سيد بهاءالدين محمد است. اين امام زاد در قريه چم جنگل در نزديكي سامان قرار دارد و ساختمان اصلي آن شامل گنبد و دو ايوان است. داخل گنبد با آياتي از قرآن مجيد و تصاويري از مجالس مذهبي گل و بوته تزئين شده ‏است.

مجموعه بناي امام زاده دستگرد شامل سردري بلند، جلو خاني وسيع، دهليزي با غرفه هاي متعدد، مسجدي با شبستان ستوندار از سنگ تر اشيده شده و سقف آجري است. بناي بقعه امام زاده با طرح هشت ضلعي از آجر ساخته شده و داراي گنبدي بلند و دوپوش است. بر روي در ورودي ضريح اشعاري درباره شخصيت و اهميت امام زاده نوشته شده است. ‏اين بنا در دوران سلطنت مظفر الدين شاه، توسط شخصي به نام محمودخان ملقب به خان بابا خان رياحي تعمير شده است. در مجموعه امام زاده، آسياب ها و عصارخانه اي وجود داشته كه از بين رفته اند. در صحن مجموعه نيز، وجود غرفه هاي ويران شده نشاني دهنده اهميت و موقعيت ممتاز امام زاده در گذشته بوده است. بناي مجموعه را مي توان به دوران صفويه نسبت داد. از جمله آ ثار با ارزش اين بقعه كتيبه اي بر روي سنگ به خط محمد صالح خطاط مشهور و كتيبه نويس عهد صفوي با تاريخ 1124 هجري قمري است. بختياري ها براي دو امام زاده آقا سيد وسطان ابراهيم احترام بسياري قائلند واز راه هاي دور به زيارت اين دو امام زاده مي آ يند. آنان معتقدند آقا سيد فرزند حضرت موسي است و وقتي كه از سردسير بختياري، از محلي كه امروز معدن نمك شوراب در نزديكي چلگرد در كار آن قرار دارد، مي گذشته است براي رفع گرسنگي كبكي را شكار مي كند و چون چيزي براي پختن آن نداشته عصايش را بر زمين مي زند و از سه نقطه نزديك به هم سه چشمه فوران مي كند، يكي با آب تلخ ولي گرم براي پختن كبك، يكي با آب شور براي استفاده از نمك آن و سومي چشمأ آب شيرين براي آشاميدن. ‏در500 متري چلگرد محلي است كه مقداري سنگ در آنجا انباشه شده است اين محل دركنار جاده چلگرد .شهركرد قرار گرفته و مردم آنجا را قدمگاه مي نامند و معتقدند كه آقا سيد از آنجا عبور كرده است. آنجا حكم زيارتگاه را دارد و مردم در ديواره هاي آن شمع روشن مي كنند و دخيل مي بندند. كار اين محل به علت احترام خاص قبرستا ني به وجود آمده كه كه هر كس در آن ناحيه يا خيلي دورتر از آنجا هم فوت كند، در اين نقطه به خاكش مي سپارند.

 اين امام زاده در منطقه كوهستاني شهركرد قرار گرفته كه در تابستان آب و هواي بسيار مناسبي دارد و از اين نظر يك مركز زيارتي _ سياحتي جالب توجه محسوب مي شود.