ايران گشت

بافت قالي و قاليچه طي سالهاي متمادي در ميان عشاير كهگيلويه و بوير احمد تكامل يافته است. بويژه بافت قاليچه در ميان ايل نشينان و روستاييان بيشتر توليد مي شود و به دليل سهولت حمل و نقل طرفداران بيشتري دارد. قالي و قاليچه جزو وسايل ضروري زندگي ايل نشينان و جزو اصلي جهيزيه دختران مي باشد. اجزاي تشكيل دهنده قالي عبارتند از: پود، تار، پرزيا خواب قالي. در اين استان جنس تارها از پنبه يا مخلوط پشم و مو است و جنس پودها از پشم يا پنبه مي باشد. اما جنس پرز از پشم است و گاهي از كامواهاي رنگي ( اكريليك ) نيز استفاده مي شود. دستگاههاي بافندگي قالي و قاليچه در غالب نقاط اين استان ساده بوده و توسط خود بافندگان ساخته مي شود و مثل ساير عشاير و ايالات ايران از نوع دار افقي است. براي بافت يك قالي ممكن است يك يا دو زن به اتفاق هم كار كنند. زنان بافنده استان كهگيلويه و بوير احمد با تلفيق ذوق و سليقه خود و با بكار بردن نقوش و طرحهاي عشايري قاليهايي مي بافند كه بسيار زيباست. اين نقوش برگرفته از پيشينيان و نسل هاي قبلي است كه به بافندگان امروزي انتقال يافته است و با نقوشي از طبيعت پيرامون خود و اشياء خود و اشياء مورد علاقه توليد كنندگان تركيب و مزين شده است. تعدادي از اين نقوش به دليل مجاورت عشاير كهگيلويه و بوير احمد با عشاير قشقايي و بختياري وارد بافته هاي اين عشاير شده است. يكي از نقوش تزييني و قديمي قالي هاي استان كهگيلويه و بوير احمد نقش حوض نام دارد. اين نقشه مختص زمينه و متن قالي است. نقش حوض با استفاده خطوط شكسته فضاهاي هندسي متن قالي بوجود مي آيد و بيشتر اوقات با نقوش گل خرده ( نقوشي كوچك مانند گل پنج پر ، چنگ) اطراف حوض ها و فضاهاي خالي پر مي شود. حوض انواع مختلفي دارد  نقش حوض ساده: بيشتر در قالبهاي قديمي ( تقريباً 130 سال پيش) ديده مي شود. اين نقش از يك مربع ساده تشكيل شده و در پيرامون آن هيچ نوع گل خرده اي وجود ندارد و در وسط آن نقش چنگ را مي توان ديد. 

نقش حوض چند ضلعي: در اين نوع نقش شكستگي خطوط بيشتر شده و اطراف و درون آن با خرده نقش پر شده است. در نمونه اي كه تقريباً متعلق به 90 سال پيش است، نقش حوض شش ضلعي كه در پيرامون و درون با خرده نقش مزين شده است، ديده مي شود.

نقش حوض با نشان ساساني: اين نقش در قالي هايي كه تقريباً قديمي هستند، وجود دارد.

چند حوض در وسط: نمونه هايي از قالي هاي متعلق به 60 سال پيش به اين طرف ديده شده است كه نقش حوض هاي بزرگي در متن قالي و حوض هاي كوچكي پشت سر هم قرار گرفته اند. 

حوض در حوض: در اين نقش تنوع شكستگي ها بيشتر شده و شكلي را پديد مي آورند كه به نقش حوض در حوض معروف است. اين نمونه ها در 40 سال اخير بيشتر ديده مي شوند.
از ديگر نقوش رايج در استان كهگيلويه و بوير احمد نقش خشت مي باشد. در اين نوع نقش متن قالي به مربع هاي 20 × 20 سانتي متر تقسيم و درون هر مربع يك طرح مستقل از ديگري بافته مي شود. پيرامون مربع ها با يك حاشيه ساده محاط شده است و درون خشت ها از شكل هاي ساده شده طبيعي و اشياي مورد علاقه بافندگان منقوش مي گردد. سرو يكي از شكل هاي ساده شده طبيعي است كه در ميان خشت ها بافته مي شود. صنوبر و سرو كه در جنگل هاي سرسبز اين خطه به صورت تكه درخت ديده مي شوند براي هنرمند قاليباف ياد آور سرسبزي جنگل و نمادي از شادابي و خرمي است. اصولاً سرو در هنر ايراني به عنوان درخت مقدس و مظهر بهار و سرسبزي و مردانگي است. استفاده از سرو در تمدن آشوري و ايلامي و پس از آن در هخامنشي ديده شده است. سروهاي قالي هاي عشاير كهگيلويه و بوير احمد به شكل يك سرو ايستاده با شاخه هاي افقي است. اين نوع سرو در حجاري هاي تخت جمشيد نيز ديده مي شود. نقوش حيوانات در قالي هاي كهگيلويه و بوير احمد نيز رايج است. حيواناتي از قبيل آهو، شير، خرس، كبك كه سمبل زيبايي، شجاعت محسوب مي شوند. از نقوش حيوانات نقش شير اهميت ويژه اي دارد. در بعضي از قالي ها يك يا دو شير بزرگ در وسط قالي و شيرهاي كوچكي در اطراف شير بزرگ قرار مي گيرند كه نشان دهنده شجاعت و عظمت شير بزرگ در برابر ديگر شيرها است. شيرهاي بافته شده قالي هاي اين خطه داراي يال و كوپال هستند. نقش سماور كه در كنار نقش گياهي بافته مي شود و در سرتاسر متن قالي با تغييراتي در رنگ بافته مي شود از نقوش ديگر قالي هاي عشاير استان كهگيلويه و بوير احمد است. از نقوش بكار رفته در قالي هاي عشاير از دو نقش نعلبكي و كله اسبي مي توان نام برد كه بيشتر در بافته هاي عشاير همجوار با عشاير قشقايي ديده مي شود. اين نقش به موازات حاشيه قالي، بصورت دو ستون با سرستون اسبي شكل در دو طرف قالي قرار مي گيرد و يادآور سرستون هاي تخت جمشيد است. حاشيه قالي هاي بوير احمد بسيار ساده است و شامل نقوش سرو و زنگوله، پنجه خرسي، صنوبري، گلسرخي، كژدمي و پنجره اي مي باشد. حاشيه هاي قالي هاي قديمي داراي تنوع بيشتري است و از نقوش هندسي در آنها استفاده شده است.

بيشتر صنايع دستي استان عبارتند از: قلم زني روي مس و برنج، خراطي و سبد بافي، خاتم كاري، شيشه گري، تراش و نقاشي روي شيشه، زيلوبافي، نقاشي روي چرم، قالي بافي و چاپ باتيك، سفال گري، حصير بافي، ورني بافي و دست بافي، جاجيم و گليم، چنته، روبه پشتي، جوال، خورجين.

پتو بافي 
اين صنعت فقط در روستاي قشلاق ملارد، از توابع كرج، رواج دارد و دست اندركاران آن را عموماً افراد غير بومي مهاجر از تبريز و ديگر نقاط كشور تشكيل مي دهند. 

جاجيم بافي 
كوهستاني بودن و داشتن مراتع سرسبز و گله داري گسترده در منطقه فيروزكوه، اين منطقه را به يكي از مراكز توليد پشم ايران تبريل كرده است. جاجيم هاي توليدي در روستاهاي فيروز كوه به دليل نزديكي منطقه با مازندران كاملاً تحت تاثير دست بافت هاي آلاشت است، با اين تفاوت كه عرض جاجيم هاي توليدي آن از 25 سانتي متر تجاوز نمي كند. گروهي از عشاير ساكن در روستاي «قجر تخت رستم » از توابع شهريار ، نيز در گذشته به توليد جاجيم هاي بسيار نفيس اشتغال داشتند كه امروزه به دليل جاذبه هاي اقتصادي قالي بافي جذب اين حرفه شده اند. در روستاهاي كوهان از توابع دماوند، كارگاه هاي توليد جاجيم، به توليد بافته هايي به عرض 52 سانتي متر اشتغال دارند. عشاير اسكان يافته در روستاهاي قشلاق فرون آباد، قشلاق حاجي آباد، قلعه نو و لپه زنگ (از توابع شهر ري) نيز با بافت جاجيم آشنايي دارند. 

چادر شب بافي 
ديرينه ترين صنعت دستي رايج در مناطق روستايي استان تهران بافت چادر شب در اندازه هاي متفاوت، براي مصارف مختلف است. 

حوله بافي 
در گيلان و كوهان به وسيله دستگاه هاي دو وردي ساده به توليد نوعي حوله ابريشمي در اندازه هاي مختلف مي پردازند. در روستاي آبسرد از توابع دماوند نيز حوله بافي رايج است. 

زيلوبافي 
در منطقه ورامين بافت زيلوهاي نامرغوب و ارزان قيمت رواج تقريباً گسترده اي دارد و در قشلاق داود آباد ورامين، باقرآباد، گرگ تپه، قرچك و خيرآباد كارگاه زيلوبافي داير است و گروهي توليد كننده غير بومي با بهره گيري از دستگاه هاي بافندگي دستي سرگرم به كار هستند. 

شيشه گري 
در روستاهاي خيرآباد (از توابع ورامين) و قشلاق ملارد (از توابع كرج) كارگاه هاي شيشه گري داير است. توليد عمده اين كارگاه ها پارچ و ليوان ها و گاهي گلاب پاش است. 


قالي بافي 
بافت قالي و قاليچه در استان تهران گستردگي چشمگيري دارد. اين هنر به صورت حرفه اي خانگي در تمام نقاط روستايي رايج است.

گليم بافي 
گليم بافي در استان داراي سابقه طولاني است و بافت انواع گليم نقش دار و مخطط در نقاط مختلف رواج دارد. گليم بافان روستايي براي تار و پود بافته هاي خود از پشم استفاده مي كنند ، ولي در پاره اي موارد نيز براي توليد محصول مرغوب تر از نخ پنبه اي براي تار بهره مي گيرند. گليم بافي در اغلب نقاط استان رواج دارد، روستاي اميريه (از توابع فيروزكوه)، قشلاق فرون آباد، حاجي آباد و قلعه نو (از توابع شهرري)، روستاهاي كرج از اين جمله اند.

نمدمالي 
از جمله صنايع پرپيشينه مناطق روستايي استان تهران نمدمالي بودكه در حال حاضر تقريباً منسوخ شده است. در سال هاي اخير كليه دست اندركاران از اين صنعت دست كشيده و فقط تعداد معدودي از عشاير هنگامي كه به مراتع حومه منطقه شميران كوچ مي كنند تعداد محدودي نمد براي مصرف شخصي توليد مي نمايند. تعدادي نمدمال در روستاي «كش» از توابع طالقان نيز هنوز حضور دارند.