ايران گشت

تهران در روزگاران كهن از توابع ري بوده است، و ري از سرزمين ماد به‌شمار مي‌آمده است، از اين‌رو زبان مردم تهران و ري در آغاز  شاخه‌ايي از زبان مادي بوده كه با پارسي‌قديم نزديكي داشته است.
زبان مردم اين سامان، در دوره‌ي اشكانيان،‌ زبان پهلوي اشكاني بود كه از پارسي باستان گرفته شده است، در زمان اين خاندان خط و زبان پهلوي در ايران رايج گرديد، در دانش و ادب به‌كار رفت.
در ري و ناحيه‌هاي آن از جمله تهران،‌قصران و ... در سده‌هاي 3و4 ه.ق. به روزگار علويان،‌ آل‌زيار و آل‌بويه، ديالمه راه داشتند و بدين سبب،‌ زبان تبري يا مازندراني نيز در تهران نفوذ يافت.
زبان مازندراني و گيلكي نيز از ريشه و بن زبان‌هاي ديرين ايراني است. و پس از انقراض ساسانيان تا ديرزماني زبان پهلوي در تبرستان رايج بود. امروزه نيز واژه‌هاي پهلوي در اين حدود به‌ويژه در تهران بسيار است.
پس از چيرگي عرب، زبان پهلوي در«ري،‌ تهران، اصفهان، همدان، نهاوند» رايج بود، و پس از اسلام اين ناحيه‌ها را سرزمين پهلوي ناميدند، و زبان فصيح پارسي را پهلواني زبان و پهلوي زبان خواندند.
مرحوم عباس‌اقبال در مقاله‌هاي تحقيقي خود، با نام لهجه‌ي تهراني، گويش مردم تهران باستان را چنين تعريف كرده:
«لهجه‌ي تهراني كه پيش از خراب شدن و از رونق افتادن شهرري،‌ به‌آن زبان رازي مي‌گفتند، از لهجه‌هاي زبان پهلوي يعني شعبه‌ايي از زبان پارسي است كه در بخش شمال و شمال غربي و مغرب و جنوب ايران رواج داشته، و لهجه‌هاي مازندراني، گيلكي، تاتي، لري، كردي، شيرازي، آشتياني و... از بازماندگان همان زبانند. اين زبان چنان كه روشن است به‌كلي غير از پارسي دري بوده كه نخست در ماوراءالنهر، سپس در خراسان و سيستان، زبان رسمي و شعر و ادب شده است».
به‌هر حال، لهجه‌ي امروز تهراني، بيش‌تر دستخوش دگرگوني بوده و واژه‌هاي بيگانه‌ايي به آن راه يافته است، كه اين واژه‌هاي بيگانه را در گويش‌هاي محلي، بسيار كم‌تر مي‌توان ديد.

طايفه ها :گ
ترك ، تاجيك ، هداوند ، تات ، پازوكي و عرب ، سياه منصوري ، كنگرلو و خرجي و ماني از طوايف اين منطقه مي باشند .

زبان :
همه ي اين طايفه ها در ورامين فارسي صحبت مي كنند و بررسي هر يك از اين طوايف ، را با فرهنگ ، زبان و اعتقادات خاصي روبرو مي كند ولي نياز مردم باعث شده كه زبان واحدي را انتخاب كنند و به دليل يكي شدن و آميختن با هم تشخيص كرد وترك و تاجيك از هم مشكل است . پازكي ها ، سياه منصوري ها ، قشقايي ها ، و ايل مافي كُردند ولي فارسي صحبت      مي كنند . كنگرلو ها ، خرجي ها ريشه تركي دارند ولي نسل امروزشان تركي نمي دانند و گويش و لهجه مخصوص وراميني ها را دارند . عرب ها هم زبان عربي آميخته به فارسي صحبت مي كنند . هداوندي ها هم بعضي از ويژگي هاي زبان لري را حفظ كرده اند .

1. كرج به زبان تاتي از واژه كاوك يا كاواك برداشته است و به معني ميان تهي است و منظور شهري است كه درميان تپه واقع شده .
2. داستان ديگر نام كرج را برداشته از واژه كوه رج به معني محلي كه كوههاي رديف شده دارد مي داند.
3. و مورد ديگري كه به آن اشاره شده نام كرج را برداشتي از واژه اكراج (كراج )به معني بانگ و فرياد مي داند كه با سابقه باستاني اين شهر مرتبط است . زيرا در تپه آتشگاه و كوههاي مراد تپه و كلاك و قلعه دختر شهرستانك در روزهاي باستان براي خبر رساندن و ديده باني آتش مي افروختند و بدين وسيله مردم را از هجوم يا حمله دشمنان با خبر مي ساختند .

به هر صورت برداشتهاي و معني هاي مختلفي از كرج در فرهنگها موجود است كه از جمله آنها مي توان به: ( چاك ؛ شكاف ؛ تراشه ؛ قاچ ؛ كوهپايه ؛ لنج يا قايق هاي بزرگ ؛ نام گياهي در منطقه ؛ دماغه كوه ؛ مبارز جنگجو ) اشاره كرد.
در مجموع كرج طبق منابع و آثار باستاني منطقه ريشه هاي تاريخي و رِيشه باستاني و كهن دارد و در گذشته دهستاني بوده با آب و هواي مطبوع درميان باغات سر سبز و درختان ميوه و رود خانه اي پر آب كه اين وضعيت تا اواسط دوره پهلوي ادامه داشته است و از آن زمان بافت سنتي كرج دچار تغيير و تحول چشمگيري مي شود .

گويش هاي قم به 132 نمونه رسيد
استان قم  132 گويش گردآوري شده دارد و نمونه هاي باقي مانده آن بزودي گردآوري مي شود.
132 گويش در اداره ميراث فرهنگي و گردشگري استان قم گردآوري شد.
از 160 روستاي اين استان 132 نمونه گويشي گردآوري شده است  كه در ميان آنها گويش هاي تركي، تركي قشقايي، كردي، خلجي، بختياري و كله كوي شيرازي به چشم مي خورد كه گردآوري آنها يك ماه به طول انجاميده است.
وي افزود: استان قم 200 آبادي بالاي ده خانوار دارد كه به سرعت در حال متروك شده هستند و گردآوري گويش هاي آنها بايد هر چه سريعتر به پايان برسد.
گردآوري گويش هاي منطقه جعفريه استان قم هنوز انجام نشده است. اين منطقه طبق آمار موجود 40 روستاي بالاي ده خانوار دارد و پيش بيني مي شود 32 نمونه گويشي در آنها وجود داشته باشد.
به پايان رساندن اين پروژه در سال مالي جديد ميراث قم پيش بيني شده است و به محض رسيدن اعتبار آغاز مي شود.

منطقه اين شهرستان به لحاظ موقعيت جغرافي خود و هم جواري با استان هاي فارس و كرمان از نظر قومي وفرهنگي داراي ويژگي هاي خاص خود مي باشد.
 علاوه بر اين مهاجر پذيري و رشد فرهنگهاي گوناگوني شده است به گونه اي كه امروز در شهرستان خاتم آميزه اي از فرهنگ مردماستان كرمان، فارس و يزد مشاهده مي شود .
 لهجه تكلم مردم تركيبي از گويش مردم استان هاي فارس و كرمان مي باشد. 
از نظر ديني و مذهبي كليه مردم شهرستان پيرومذهب شيعه اثني عشري ميباشند.