ايران گشت

اجراي تعزيه، تشكيل هيات‌هاي عزاداري، سينه‌زني و زنجيرزني، حركت شتران با كجاوه به عنوان نمادي از كاروان كربلا و اسرا، نخل گرداني، اطعام دادن و نذري دادن بويژه در شب‌هاي تاسوعا و عاشورا و شام‌غريبان از جمله سنت‌هايي است كه هر سال در ماه محرم در استان سمنان برگزار مي‌شود. 
تعزيه يكي از اين سنت‌هاست كه طرفداران زيادي دارد، هنرمندان اين استان تعزيه را نوعي هنرنمايي براي تثبيت و تجلي نهضت حسيني و قيام عاشورا مي‌دانند و معتقدند زيبايي نهضت كربلا در تعزيه ناب و اصيل متجلي مي‌شود. تعزيه در حقيقت نوعي پيام رساني است كه براي نهادينه كردن فرهنگ عاشورا مي‌توان از آن استفاده كرد. 
"نخل گرداني" به خصوص در شهرهاي سمنان و شاهرود مرسوم است كه نمادي از تشييع جنازه امام حسين (ع) است، همچنين حركت شتران با كجاوه‌ها كه نمادي از كاروان كربلا و اسرا است. 
برپايي خيمه نيز يادآور خيمه‌هاي امام حسين (ع) در كربلاست، اطعام دادن و نذري دادن در ماه محرم مخصوصا در شبهاي تاسوعا و عاشورا به عزاداران حسيني يكي ديگر از رسوم اين استان به شمار مي‌رود. 
مردم شهر شاهرود نيز از دوران قديم در روز پنجم محرم به ياد جان‌فشاني‌هاي حضرت ابوالفضل العباس(ع)، آيين طوق بندان (علم بندان) را با شور و احساسات مذهبي خاصي برگزار مي‌كنند. 
آنان با برپايي اين آيين نمادين نشان مي‌دهند كه اگر در هنگام شهادت علمدار كربلا نبودند كه به ياريش بشتابند امروز همه آماده‌اند تا به ياد آن روز علم حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) را برافراشته نگاه دارند. 
تكيه بازار شاهرود كه به "تكيه زنجيري" معروف است و از بزرگترين تكاياي اين شهر شاهرود به حساب مي‌آيد وظيفه جمع‌آوري طوق‌ها و برگزاري دسته طوق- بندان را بر عهده دارد. 
عاشقان ابوالفضل‌العباس(ع) سپس در قالب هياتي به سوي مساجد و تكاياي ديگر به راه مي‌افتند و در طول مسير به چاوشي و خواندن مصيبت مي‌پردازند. 

نوحه خواني، سينه زني، زنجيرزني، برگزاري زيارت عاشورا، تعزيه خواني از جمله آيين‌هاي معمول مردم سيستان در ايام محرم به شمار مي‌رود. 
پخت حليم و شعله زرد، امتناع مردم سيستان از پخت غذا در سه روز قبل از واقعه عاشورا، پشت بام رفتن ريش سفيدان و تلاوت قرآن و ذكر دعا براي اعلام رسيدن ماه محرم و برگزاري مجالس روضه و عزاداري در منازل از جمله آداب خاص مردم سيستان در ماه محرم و ‪ ۱۸‬روز پس از آن است. 
تعزيه درسيستان به صورت روز شماراجرا مي‌شود به اين صورت كه شبيه‌خوانان هر روز ماه محرم را به يكي از ياران امام حسين (ع) مثلا حضرت علي اكبر(ع) و يا حضرت ابوالقضل (ع) اختصاص مي‌دهند. 
در بلوچستان مردم اهل تسنن با آغاز ماه محرم خود را در سوگ سرور و سالار شهيدان سهيم دانسته و با اجراي برنامه‌هاي وعظ و سخنراني درمحافل مذهبي به استقبال از اين ماه مي‌روند. 
با آغاز اولين روز از ماه محرم امامان جمعه، پيش نمازان مساجد و ملايان اهل تسنن با سخنراني در مساجد و محافل مذهبي، مردم را از اهميت اين ماه آگاه مي‌سازند و با روايت احاديث مختلف سعي دارند مظلوميت امام حسين (ع) و نقش وي در اسلام و همچنين عظمت اين ماه پر بركت را به نمازگزاران منتقل كنند. 
در ماه محرم زنان دست از انجام كارهايي مثل حصيربافي و سوزن دوزي برمي دارند و بيشتر سعي دارند خود را با ذكر و تسبيح و نماز و روزه مانوس كنند. 
اكثر مردمان بلوچستان و برادران و خواهران اهل تسنن روزهاي تاسوعا و عاشورا روزه مي‌گيرند، آنها بر اين باورند كه گرفتن روزه در اين ايام اجر و ثواب بسياري دارد. 
پخت انواع غذاهاي محلي از قبيل حلوا، خورشت و برنج و همچنين پخش شير و خرما ميان خانواده‌هاي كم درآمد از ديگر آيين‌هاي روزهاي تاسوعا و عاشورا در بلوچستان است. 
مردم چابهار با برپايي آيين‌هاي نوحه‌خواني، تعزيه، روضه خواني، سخنراني، سينه زني و زنجير زني همچنان ياد قيام سرور و سالارشهيدان را زنده نگاه داشته‌اند. 
در ظهر عاشورا مردم محلي در بندر مرزي چابهار با آداب و رسوم خاصي با آتش زدن خيمه‌ها به ياد اسيران كربلا بر سر و سينه مي‌زنند و با حضرت زينب (س) و اسيران همدردي مي‌كنند. 
زنان پاكستاني مقيم چابهار نيز دردهه اول محرم بانوحه خواني و برپايي آيين‌هاي ويژه به سوگواري پرداخته و در شب تاسوعا نيز با بستن حجله حضرت قاسم به عزاداري خاص حصر قاسم مي‌پردازند. 

هيات‌هاي مذهبي استان قزوين براي تجليل از مقام ممتاز علمدار كربلا حضرت ابوالفضل (ع) علامتي تهيه و به هنگام عزاداري علامت و چهل چراغ را پيشاپيش هيات حمل مي‌كنند. 
عزيمت هزاران مشتاق اهل بيت و عزادار حسيني از سراسر كشور به شهر قزوين وحضور در حسينيه "آقا سيد جمال" با سابقه بيش از يكصد سال دراين شهر براي برآورده شدن حاجت‌ها وشفاي بيماران بر غناي عزاداري‌ها وسوگواري امام سوم شعيان مي‌افزايد. 
دخيل بستن روي علامت، عزاداري و حضور دسته‌هاي سينه‌زني و زنجير زني در در كوچه و خيابان‌ها و اجتماع آنان در زيارتگاه "امام‌زاده حسين"از برنامه- هاي هيات‌هاي مذهبي در دهه اول محرم است. 
بارگاه "امام‌زاده حسين" كه در بين مردم قزوين به "شاهزاده حسين" معروف است از فرزندان امام هشتم رضا(ع) بوده و درروزهاي تاسوعا و عاشوراي حسيني محل عزاداري هيات‌هاي مذهبي شهر قزوين است.● كهگيلويه و بويراحمد 
صداي سنج و طبل عزا در شهرها و روستاها، شيون و زاري مردان و زنان عزادار حسيني، شور و نشاط پيران و جوانان عاشق اهل بيت همگي نشان از غم و اندوه شيفتگان امام حسين (ع) در كهكيلويه و بويراحمد دارد. 
نمادي‌هايي از كربلا و قبر شش گوش حضرت علي‌اكبر(ع) ساخته شده‌از آلومينيوم و چوب و نصب لامپ‌هايي با رنگ‌هاي مختلف ، زيبايي خاصي به مراسم اين شهر مي‌بخشد. 
اين سمبل‌هاي مذهبي كه بر روي پايه‌هاي فلزي ، در شهر ياسوج گردانده مي شود و سياه چادرهايي كه با پارچه‌هاي سبز و سياه پوشيده شده حكايت از رويداد عظيم تاريخي عاشورا و صحراي كربلا دارد. 
در آيين‌هاي عزاداري ابا عبدالله الحسين (ع) هر شب در اين سياه چادرها، خار و خاشك‌هايي به آتش كشيده مي‌شود كه بيانگر گوشه‌هايي از صحنه كربلا و اسارت حضرت زينب (س) و امام سجاد (ع) است. 
برگزاري نمايش‌هايي از صحنه‌هاي كربلا بويژه شهادت امام حسين (ع) و يارانش از ديگر برنامه‌هاي عزاداراي در اين منطقه است. 

كرمانشاه، اين شهر كهن كه دروازه كربلاست و بيشتر مردمانش افتخار عنوان كربلايي دارند در ماه محرم حال و هواي غريبي دارد. 
از آيين‌هاي بسيار قديمي ماه محرم در كرمانشاه تعزيه‌خواني است. 
علاقه فراوان مردم به تعزيه‌خواني و آگاهي يافتن از واقعه كربلا و همدردي با مصائب سيدالشهدا (ع) و اهل بيت او از طريق بازگويي و نمايش وقايع و آلام هرسال تعزيه‌خوانان را به برپايي هرچه با شكوه‌تر اين مجالس وا مي‌دارد. 
تهيه انواع غذاها و شربت‌هاي نذري مانند حليم، شله زرد، حلوا و شربت‌هاي مختلف و تقسيم آن در ميان عزاداران از ديگر آيين‌هاي اين شهر است. 
تهيه تابوت خونيني كه روي آن كبوتري گذاشته شده و پشت سر آن كودكان به منزله فرزندان امام حسين (ع)حركت مي‌كنند و فردي آنان را شلاق مي‌زند تا به اسارت ببرد، تهيه قنداق علي اصغر(ع)، حجله حضرت قاسم (ع) و قرار دادن دختر بچه‌اي مانند عروس در آن، ساختن دست ابوالفضل(ع) و پرتاب آن به هوا براي تحت تاثير قرار دادن مردم از ديگر آيين‌هاي عزاداري مردم اين شهراست. 
از ادوات و ابزار موسيقي رايج در منطقه كرمانشاه كه در سوگواري ماه محرم استفاده مي‌شود مي‌توان دهل و سرنا را نام برد كه با نواي "چمري" ( نوعي موسيقي اصيل محلي ويژه عزاداري ) با دسته‌هاي عزاداري حركت مي‌كنند. 

اعتقاد و باور خاص مردم به حضرت ابوالفضل العباس ، علي اكبر، علي اصغر، حربن يزيد رياحي و زنان و كودكان سيدالشهداء در اين ايام و برگزاري آيين- هاي ويژه سوگواري به نام آنان نمونه‌ايي ازباورداشت‌هاي مذهبي مردم اين استان است. 
يكي از آيين‌هاي عزاداري در اين ماه علم بندي است كه از يك روز مانده به ماه محرم تا روز هفتم اين ماه در مناطق شهري و روستايي استان گيلان برگزار مي‌شود. 
درروز اول اين مراسم مردم مناطق مختلف با پذيرايي از عزاداران در مساجد و حسينيه‌ها در بعد از ظهر با تشكيل دستجات مختلف سينه زني و خواندن نوحه پرچم‌هاي سياه را به نشانه عزاداري سيدالشهداء به بالاي سردر مساجد و گنبدهاي آن نصب مي‌كنند. 
اين مراسم در دهكده تاريخي ماسوله و شهرستان مذهبي آستانه اشرفيه جلوه- ايي ويژه دارد و هرساله‌افراد مختلفي براي شركت دراين مراسم به اين روستا مي آيند. 
پخت نوعي شيريني به نام "ككه" يا "كشته"، دادن شربت و نصب منبع‌هاي آب در اطراف مساجد و سطح شهر، اطعام دهي ، پرداخت نذورات ، راه اندازي علم و كتل ، حمل پرچم‌هاي سبز با عبارت‌هاي "يا حسين شهيد" به وسيله كودكان و نوجوانان و سقاشدن كودكان سياهپوش با عنوان نذر حضرت علي اصغر (ع) از جمله جلوه‌هاي زيباي آيين‌هاي سوگواري در اين منطقه است. 

برخي از مردم در يكي دو روز قبل از ماه محرم در استقبال از اين ماه در خانه خود مراسم روضه خواني برپا مي‌كنند و اطعام مي‌دهند. 
يكي از آيين خاص ماه محرم در مازندران ايين " نخل گرداني " در روستاي "نوا" در شهرستان آمل است. 
از روز اول تا هفتم محرم مردم به عزاداري مي‌پردازند و سعي مي‌كنند در اين روزها كليه نذورات خود را ادا كنند و براي مراسم نخل گرداني آماده شوند. 
در روز هفتم محرم، مردم روستاي نوا و بسياري از اهالي اطراف به كنار نخلي مي‌روند و به آن سلام مي‌كنند.روز هشتم محرم نخل را بيرون مي‌آورند و در محله‌ها مي‌گردانند مردم نيز به همراه نخل مي‌روند. 
در روز هشتم، نهم و دهم،همراه نخل گرداني، نذوراتي مانند "شير" بين مردم توريع مي‌شود.نخل را به در هر خانه كه مي‌برند، صاحب خانه نذر خود مانند شربت ، خرما شير، دود كردن اسپند را به جاي مي‌آورد و اگر نذر قرباني كردن گوسفند باشد قرباني مي‌كند. 
در شامگاه عاشورا، كه شام غريبان است، نخل را دور محل مي‌گردانند و همه مردم پابرهنه و شمع به دست همراه نخل به امامزاده محل مي‌روند و تا صبح به سينه زني و عزاداري مي‌پردازند. 
دسته گرداني يكي ديگر از مظاهر مشخص مراسم عزاداري در ايام محرم است كه با اشكال زنجيرزني ، سينه‌زني، شام غريبان و مراسم قوم بني‌اسد ، نواي ياحسين را از مساجد و تكايا به خيابان‌ها مي‌كشاند و جلوه‌هاي عشق و ارادت مردم به امام حسين(ع) و خاندان مطهرش را به رخ عالم مي‌كشد. 
برخي از روستاها از گذشته در اين دو روز پذيراي عزاداران حسيني بوده‌اند و همچنان با حفظ اين سنت در روزهاي عاشورا و تاسوا از همه كساني كه براي عزاداري مي‌ايند پذيرايي مي‌كنند. 
اين كار به صورت عمومي صورت مي‌گيرد و همه مردم روستا در اين روز در حد مقدورات خود براي عزاداران غذا تهيه مي‌كنند. 
از آداب و رسوم بومي منطقه غرب مازندران كه سال‌ها است نسل به نسل چون امانتي گرانمايه به نسل حاضر رسيده، آيين "كرنازني" در محرم است. 
" كرنا زني" ويژه عزاي امام حسين (ع) بوده و در محلاتي چون آخوند محله ، نارنج بن، تالش محله فتوك و سادات محله شهرستان رامسر و برخي مناطق استان گيلان سابقه‌اي چند قرني دارد. 
امروز در معدود شماري از روستاهاي غرب مازندران و شرق گيلان مراسم" كرنا زني" انجام مي‌گيرد و متاسفانه روز به روز اجراي اين آيين كم رنگتر مي‌شود. 
اين آيين با آغاز ماه محرم شروع مي‌شد و در واقع نوعي وسيله براي اعلام برپايي سينه‌زني و نوحه‌خواني براي گرامي داشت شهداي كربلا بود و مردم با شنيدن طنين ناله " كرنا " در مجلس عزا حضور مي‌يافتند. 
معمولا هيات‌هاي عزادار عصر تاسوعا در مساجد جمع شده و شب عاشورا را تا به صبح در مسجد بيدار مي‌ماندند و در سپيده دم پس از اداي فريضه نماز صبح عزاداران پيشاپيش كرناچي‌ها به سوي گورستان‌ها حركت مي‌كردند.پيش از حركت دسته‌هاي سينه زني، نواي حزن‌انگيز كرنا در حالي كه سكوت همه جا را فرا گرفته بود،در فضاي مسجد طنين انداز مي‌شد و كساني كه مشتاق حضور در عزاداري بودند با شنيدن صداي " كرنا" از دور و نزديك به مسجد مي‌آمدند و هيات را همراهي مي‌كردند. 
آيين " كرنازني " بيشتر به صورت دسته جمعي و درمحوطه مسجد انجام مي‌گرفت و علاوه بر روزهاي تاسوعا و عاشورا در سوم و هفتم شهادت امام‌حسين(ع) و يارانش نيز كرنا نواخته مي‌شد. 
دسته‌هاي كرناچي مشتمل بر دو سر گروه و بين پنج تا هفت نفر كرناچي بودند و گاهي سر كرناچي كه رهبري كرناچيان را بر عهده داشت آهنگي را شروع به نواختن مي‌كرد و كرناچيان از وي پيروي مي‌كردند يا او آهنگي را مي‌نواخت و كرناچيان ديگر دم مكمل آن را مي‌نواختند. 
سركرناچي آهنگ يا امام سر مي‌داد و كرناچيان ياحسين را در دميدنشان بيان مي‌داشتند و اين نواختن تا زمان خستگي ادامه داشت و گاهي هم كرناچيان پيشاپيش هيات‌ها در بيرون از مسجد حركت مي‌كردند. 
به گفته برخي كرناچي‌ها هنر " كرنازني" چندين قرن است كه در خاندانشان موروثي است. 
گرچه امروز در اين مناطق، كرنا زني آن شور و حال گذشته را ندارد اما عاشقاني هستند كه اين رسم بر جاي مانده از نياكان خود را هنوز در ماه‌محرم انجام مي‌دهند.