آيين هاي محرم در استان مازندران
برخي از مردم در يكي دو روز قبل از ماه محرم در استقبال از اين ماه در خانه خود مراسم روضه خواني برپا مي‌كنند و اطعام مي‌دهند.
يكي از آيين خاص ماه محرم در مازندران ايين " نخل گرداني " در روستاي "نوا" در شهرستان آمل است.
از روز اول تا هفتم محرم مردم به عزاداري مي‌پردازند و سعي مي‌كنند در اين روزها كليه نذورات خود را ادا كنند و براي مراسم نخل گرداني آماده شوند.
در روز هفتم محرم، مردم روستاي نوا و بسياري از اهالي اطراف به كنار نخلي مي‌روند و به آن سلام مي‌كنند.روز هشتم محرم نخل را بيرون مي‌آورند و در محله‌ها مي‌گردانند مردم نيز به همراه نخل مي‌روند.
در روز هشتم، نهم و دهم،همراه نخل گرداني، نذوراتي مانند "شير" بين مردم توريع مي‌شود.نخل را به در هر خانه كه مي‌برند، صاحب خانه نذر خود مانند شربت ، خرما شير، دود كردن اسپند را به جاي مي‌آورد و اگر نذر قرباني كردن گوسفند باشد قرباني مي‌كند.
در شامگاه عاشورا، كه شام غريبان است، نخل را دور محل مي‌گردانند و همه مردم پابرهنه و شمع به دست همراه نخل به امامزاده محل مي‌روند و تا صبح به سينه زني و عزاداري مي‌پردازند.
دسته گرداني يكي ديگر از مظاهر مشخص مراسم عزاداري در ايام محرم است كه با اشكال زنجيرزني ، سينه‌زني، شام غريبان و مراسم قوم بني‌اسد ، نواي ياحسين را از مساجد و تكايا به خيابان‌ها مي‌كشاند و جلوه‌هاي عشق و ارادت مردم به امام حسين(ع) و خاندان مطهرش را به رخ عالم مي‌كشد.
برخي از روستاها از گذشته در اين دو روز پذيراي عزاداران حسيني بوده‌اند و همچنان با حفظ اين سنت در روزهاي عاشورا و تاسوا از همه كساني كه براي عزاداري مي‌ايند پذيرايي مي‌كنند.
اين كار به صورت عمومي صورت مي‌گيرد و همه مردم روستا در اين روز در حد مقدورات خود براي عزاداران غذا تهيه مي‌كنند.
از آداب و رسوم بومي منطقه غرب مازندران كه سال‌ها است نسل به نسل چون امانتي گرانمايه به نسل حاضر رسيده، آيين "كرنازني" در محرم است.
" كرنا زني" ويژه عزاي امام حسين (ع) بوده و در محلاتي چون آخوند محله ، نارنج بن، تالش محله فتوك و سادات محله شهرستان رامسر و برخي مناطق استان گيلان سابقه‌اي چند قرني دارد.
امروز در معدود شماري از روستاهاي غرب مازندران و شرق گيلان مراسم" كرنا زني" انجام مي‌گيرد و متاسفانه روز به روز اجراي اين آيين كم رنگتر مي‌شود.
اين آيين با آغاز ماه محرم شروع مي‌شد و در واقع نوعي وسيله براي اعلام برپايي سينه‌زني و نوحه‌خواني براي گرامي داشت شهداي كربلا بود و مردم با شنيدن طنين ناله " كرنا " در مجلس عزا حضور مي‌يافتند.
معمولا هيات‌هاي عزادار عصر تاسوعا در مساجد جمع شده و شب عاشورا را تا به صبح در مسجد بيدار مي‌ماندند و در سپيده دم پس از اداي فريضه نماز صبح عزاداران پيشاپيش كرناچي‌ها به سوي گورستان‌ها حركت مي‌كردند.پيش از حركت دسته‌هاي سينه زني، نواي حزن‌انگيز كرنا در حالي كه سكوت همه جا را فرا گرفته بود،در فضاي مسجد طنين انداز مي‌شد و كساني كه مشتاق حضور در عزاداري بودند با شنيدن صداي " كرنا" از دور و نزديك به مسجد مي‌آمدند و هيات را همراهي مي‌كردند.
آيين " كرنازني " بيشتر به صورت دسته جمعي و درمحوطه مسجد انجام مي‌گرفت و علاوه بر روزهاي تاسوعا و عاشورا در سوم و هفتم شهادت امام‌حسين(ع) و يارانش نيز كرنا نواخته مي‌شد.
دسته‌هاي كرناچي مشتمل بر دو سر گروه و بين پنج تا هفت نفر كرناچي بودند و گاهي سر كرناچي كه رهبري كرناچيان را بر عهده داشت آهنگي را شروع به نواختن مي‌كرد و كرناچيان از وي پيروي مي‌كردند يا او آهنگي را مي‌نواخت و كرناچيان ديگر دم مكمل آن را مي‌نواختند.
سركرناچي آهنگ يا امام سر مي‌داد و كرناچيان ياحسين را در دميدنشان بيان مي‌داشتند و اين نواختن تا زمان خستگي ادامه داشت و گاهي هم كرناچيان پيشاپيش هيات‌ها در بيرون از مسجد حركت مي‌كردند.
به گفته برخي كرناچي‌ها هنر " كرنازني" چندين قرن است كه در خاندانشان موروثي است.
گرچه امروز در اين مناطق، كرنا زني آن شور و حال گذشته را ندارد اما عاشقاني هستند كه اين رسم بر جاي مانده از نياكان خود را هنوز در ماه‌محرم انجام مي‌دهند.