ايران گشت

در مورد سال ساخت اين بنا در هيچ يك از ستون تاريخي زكري به ميان نيامده است . اين قلعه به دليل موقعييت خاص خود در دوره سلتنطاسماعيليه اهميت و شهرت بسيار پيدا كرد و پس از قلعه الموت مهم ترين قلعه آن دوره به شمار مي رفت قلعه لمبر بالاي كوه وسيع و مسطحي قرار دارد و به دليل وجود رودها اطراف ، در دامنه هاي غربي ، شرقي و جنوبي از ساير رشته كوه هاي اطراف جدا مانده است . از اين رو ، اين قلعه حتي از دژ الموت نيز مستحكم تر بوده است چرا كه از طرفي از سه جهت داراي پرتگاه هاي مخوف و غير قابل نفوذ بوده و از طرف ديگر وسعت زياد آن ، اجازه كشت به اهالي آن را داده بود در نتيجه امكان محاصره و تصرف آن بسيار دشوار به نظر مي رسيد . اين قلعه ابعادي در حدود 480 متر در جهت شمالي - جنوبي و 190 متر در جهت شرقي - غربي دارد . در قسمتي از سمت شرقي آن ديواري عظيم بنا كرده بودند كه حدود 10 متر ارتفاع داشت و هم اكنون بخش هايي از باروي آن باقي مانده است . در ساير قسمت هاي اين قلعه به دليل عدم نفوذ پذيري طبيعي ، برج و بارويي كوتاه تر ساخته بودند . از استحكامات شمالي قلعه كه تنها راه نفوذ و دسترسي به آن بوده ، اثري به جاي نمانده است . اما با توجه به آثار باقي مانده ، اين بخش مسلما داراي دروازه و برج و باروهاي عظيم بوده است . براي ساخت استحكامات اين قلعه از مصالح سنگ باملاط ساروج و ساروج يك پارچه استفاده شده است. آب قلعه از نينه رود كه در فاصله دو فرسنگي آن قرار دارد ، تامين و توسط آبراهه اي كه در دل سنگ حفر شده بود ،در چندين آب انبار ذخيره مي شد . همچنين در پايين ديوار شرقي قلعه ، راهروي سر پوشيده اي به عرض 95 ساتي متر قرار داشت كه با پله هاي ناهموار ، ارتفاع 190 متري قلعه تا سطح رود خانه را به هم مرتبط ميكرد

اين برج در 4 كيلومتري شمال قزوين بر ارتفاعات غربي رودخانه ارنزك روي سكويي هشت ضلعي كه حدودا 1 متر از زمين ارتفاع دارد بنا گرديده است بنا گرديده است رج اول سنگ چين سكو با كمك سنگ هاي صاف و تراش دار چهار گوش و بقيه از سنگ لاشه ساخته شده است طول هر يك از اضلاع اين سكو 3/70 متر است نماي اصلي برج مدور است كه بر گرداگرد آن هشت نيم ستون مدور با فواصل معين اضافه گشته ، فاصله ميان بدنه اصلي برج تا لبه سكوي هشت ضلعي 2/20 فاصله بيشترين برجستگي نيم متر و ستون ها تا لبه سكو 1/60 و محيط پايين برج 17 متر است نيم ستون ها تا نيمه ارتفاع اصلي برج ادامه دارند و در آنجا قطع شده اند و چنين مينمايند كه علاوه بر جنبه تزئيني نقش پشتيباني بنا را به عهده داشته اند اين برج از آثار معماري قرن چهارم يا پنجم هجري قمري است .

در كنار روستاي حصار 30 كيلومتري شهر آب گرم آرامگاه دو تن از بزرگان دوره سلجوقي ( ابو سعيد بيجار پسر سعد و ابو منصور ايلقاي پسر تكين ) قرار دارد كه به صورت دو برج شكوهمند آجري با فاصله 19 متر از يكديگر خود نمايي مي كنند . برج شرقي به ارتفاع تقريبي 15 متر و نظر 11 متر با طرحي هشت ضلعي و ستون هاي مدور در گوشه بر پايه اي از سنگ بنا شده است ضخامت ديواره هاي برج به 60 سانتي متر مي رسد كه بر زوي آجرهاي ساده زيرين ، پوششي تزئيني از آجر با ضخامت 21 سانتي متر به كار رفته است دو پلكان ماپيچ كه در ستونهاي مدور واقع در گوشه ها تعبيه شده با پله به غلام گردشي مابين دو پوش گنبد مي پيوندد 22 ساقه گنبد نواري پهن از نقوش تزئيني آجري با طرح هاي مختلف هندسي در بالاي هر ضلع دارد و زير آن كتيبه اي باريك به خط كوفي آياتي از سوره 59 قرآن كريم را در خود پذيرفته است در هر يك از اضلاع هشت گانه برج ، دو ستونچه مدور تزئيني چسبيده ستونهاي مدور بزرگ هشت گوشه است كه از پايين تا نيمي از ارتفاع اضلاع هشت گانه امتداد يافته و سپس قوس نيزه داري بر روي آنها بر پا شده است قالب سازي هاي تزئيني داخل طاقنماهاي اضلاع هشت گانه هر يك داراي طرح و نقش خاصي هستند كه هيچ كدام با ديگري يكسان نيست ضلع سر در ورودي برج ، تزئين بيشتري از جمله دو خط كتيبه در بر دارد .

دو برج آرامگاهي از معماري همانندي برخوردارند در غرب قلعه تاريخي شميران بنا شده اند كه آرامگاه كوچك و بزرگ و قلعه ساسان ناميده مي شوند برج كوچك به قلعه نزديكتر است و بر روي تپه منفرد كم ارتفاعي قراردارد طول اضلاع هشت گانه اين برج از بيرون 3/20 و از داخل 1/90 متر است كه تا زير سقف ، تمامي با سنگ لاشه و قلوه ساخته شده و نماي خارجي آن را با ملاط گچ پوشانده اند داخل هر يك از اضلاع كه در ميان دو ستون مدور قرار گرفته در جهت طولي به دو قسمت تقسيم شده است كه در بخش بالا قابي به وجود آمده و داخل آن با آجر دو طرح به شكل برگ گشنيز با طاقنماي سكنجي ايجاد شده كه در عين سادگي لطافت خاصي دارد كاربندي زير گنبد كه اكنون فروريخته آجري است و با يك رشته تزيينات جالب گچ بري با نقش گل و بوته تركيب شده است . آرامگاه بزرگ ( قلعه ساسان ) نيز برجي هشت ضلعي است كه در قسمت دور تا دور پايين آن ديواري به ارتفاع 2 متر بنا شده كه بر روي پايه مزبور ، ستون هاي استوار سنگي بر آورده اند كه تا ارتفاع 1 متر به شكل چهار پر و از آن به بعد تا زير گنبد به شكل مدور ادامه يافته اند اين برج داراي پنجرهاي در جانب شرقي و يك ورودي با سر دري رفيع وبا شكوه در سمت جنوب است هر ضلع برج از خارج 6/50 و از داخل 4/25 متر مي باشد در كنج ميان دو ضلع و در داخل يكي از ستون ها پله پيچي به عرض 80 سانتي متر جاسازي شده كه به بام برج راه مي يافته است احتمال داده مي شود گنبد اين برج ، دو پوش و به صورت هرمي بوده و جزو نخستين بناها به اين شيوه است . در بناي برج هاي دو گانه سنگي تارم ، شيوه معماري ساساني از طرز پي بندي و ديوار سازي استوارشان به نحوه چشمگيري مشاهده مي شود

بناي بقعه به شكل مربع مستطيل است و پوشش گنبدي آن به وسيله چهار سه كنج، بر روي نقشه مربع مستطيل سوار شده است. اين بنا در نهايت سادگي، شيوه معماري استواري دارد و از استحكام و زيبايي آجركاري هاي دوره سلجوقي بهره مند است. اين آجر كاري ها در نماي ورودي و نيز در قسمت داخلي هشت وجهي زير گنبد به خوبي نمايان است. در اين قسمت نگاره هايي به شكل صليب شكسته و تكه هاي كوچك گچبري مشاهده مي شود. ظاهرا" حدود يك متر به نماي قديمي اضافه شده و در نتيجه فيل پوش هاي چهار گوشه در پشت اين نما سازي الجاقي مخفي شده اند. با توجه به سفال هايي كه به هنگام حفاري نقشه اصلي بنا از اين مكان به دست آمده و نوع معماري و مصالح به كار رفته در آن مي توان اين بنا را متعلق به دوره سلجوقي دانست.

بناي مشهور سلطان ويس يا سلطان قيس در ارتفاعات شمالي شهر قزوين قرار دارد. حمدالله مستوفي اين مقبره را متعلقبه اويس قرني صحابه حضرت اميرالمومنين (ع) ميداند. اين بنا از دو قسمت مقبره و بناي وابسته به آن شكل گرفته است. بناي مقبره هشت ضلعي و از سنگ لاشه با ملات ماسه آهك ساخته شده است. اضلاع خارجي آن ساده و داراي نازك كاري آهكي است. اضلاع داخلي، طاق نماهايي كم عمق دارد و بالاي قوس جناغي ها،كاربندي اجرا شده است و پس از آن گنبد سنگي آغاز مي شود. در ورودي مقبره در قسمت شرقي بنا قرار دارد. بناي الحاقي به مقبره مستطيل شكل و داراي يك راهروي دالان مانند، دو اتاق به هم پيوسته است. داخل بناي الحاقي نيز سفيد كاري شده است. احتمالا" اين بنا مكان اقامت زائران يا خدام بنا بوده است. بقعه سلطان ويس فاقد تزئينات و داراي گنبدي استوار به سبك دوره سلجوقي است.