زبانهاى ايرانى غربى
زبانها و گويشهائى كه از گويشهائى مشتق هستند كه در ادوار باستان در بخش غربى فلات مرتفع ايران، در غرب كوير نمك، رواج داشتند جزءِ زبانهاى غربى ايران بهشمار مىروند. زبانهاى ايرانى غربى بهدو شاخهٔ عمده تقسيم مىشوند: |
- شاخهٔ جنوب غربى |
- شاخهٔ شمال غربى |
زبانها و گويشهاى ايرانى جنوب غربى دنبالهٔ گويشهاى ايرانىاى هستد كه در دورهٔ باستان در منتهااليه جنوب غربى منطقهٔ رواجه زبانهاى ايراني، يعنى فارس، بهكار مىرفتند. يكى از اين گويشها پارسى است، كه كتيبههاى پادشاهان هخامنشى معرف آن است. يك گويش ديگر ديگر جنوب غربى (پارسي) كه با گويش اولى نزديك است، اما با گويش كتيبههاى هخامنشى يكسان نيست، مادر زبان فارسى ميانه [پهلوي] محسوب مىشود. در دورهٔ ميانه گويشهاى جنوب غربى در سرزمين خراسان و بعدها در ماوراءالنهر رواج پيدا كردند. يك گروه از اين گويشها منشأ فارسى درى ادبى است كه زبانهاى فارسى و تاجيكى ادبى معاصر از آن مشتق شدهاند. لهجههاى متعدد فارسى - تاجيكى افغانستان نيز به همين گروه وابسته هستند. علاوه بر فارسى و تاجيكى (با لهجههاى خاص خودشان)، تاتي، گويشهاى بختيارى و لري، گويش كمزارى و قسمت عمدهٔ گويشهاى محلى فارس نيز به گروه جنوب غربى تعلق دارند. |
زبانها و گويشهاى شمال غربى از گويشهائى گرفته شدهاند كه در دورهٔ باستان در بخش شمالى و شمال غربى فلات ايران (منطقهٔ ماد) رواج داشتهاند. از زبان مادى كلاً تنها چند كلمه باقى مانده است. زبان اوستائى (زبان اوستاى جديد) نيز از نظر مميزههاى اصلى به شمال غربى تعلق دارد. گويشهائى را كه در دورهٔ ميانه در اين بخش رايج بودهاند زير عنوان پارتى مىآورند. بعضى از اين گويشها در نوشتهها ثبت شدهاند. |
در پايان دورهٔ ميانه گويشهاى جنوب غربى كاملاً جاى گويشهاى شمال غربى (مادى و پارتي) را در خراسان و در ايران مركزى گرفت. با اين همه، در بخش غربى و شمال غربى فلات ايران، در كردستان و آذربايجان و در سواحل درياى خزر تعداد زيادى از گويشهاى ايرانى شمال غربى باقى مانده است. اين زبانها و گويشها عبارت هستند از كردى (با گويشهاى آن)، زازا، تالشى (با گويشهاى آن) تعدادى از گويشهاى غرب ايران و آذربايجان ايران، گيلكى و مازندراني. گويشهاى متعدد ايران مركزى و غربى و چند گويش استان فارس (سيوندي) نيز بازماندهاى گويشهاى ايرانى شمال غرب هستند. بلوچى نيز به زبانهاى ايرانى شمال غرب متعلق است. پراچى و ارمورى نيز داراى مميزههاى متعدد خاص گويشهاى شمال غربى هستند. |
ارسال شده توسط مهدی rafsanjani20 در جمعه سیزدهم 8 1390 | (0) نظر