ايران گشت

در سمت غرب تالار آينه، تالار سلام(تالار موزه) احداث شده است. فكر ايجاد موزه پس از نخستين سفر ناصرالدين شاه به اروپا در سال 1290 ه ق در ذهن او شكل گرفت. از اين رو پس از بازگشت به ايران دستور تخريب عمارت خروجي را صادر كرد و به جاي آن ساختمان گلستان جديد، شامل تالار آينه و اتاق موزه ساخته شد. در اوايل تاسيس اتاق موزه علاوه بر نمايش آثار هنري ايران و اروپا و هدايايي كه سلاطين كشورهاي خارج براي شاهان ايران فرستاده بودند و اسلحه، زره شاهان سابق، آثار تاريخي، تابلو ها، گلدان ها و چلچراغ ها، ساعت ها، مجسمه ها و ... قسمت اعظم جواهرات پياده و اشيا وصله هاي جواهرنشان نيز در اين تالار در معرض تماشا گداشته بود. پس از سرقت سال 1309 ه ق از جواهرات تخت طاووس و نيز واقعه تحريم تنباكو كه در جريان آن مردم براي دادخواهي به داخل ارگ ريختند، ناصرالدين شاه بيمناك شد و سرداب محكمي را در عمارت خوابگاه بنا كرد و جواهرات را به آنجا منتقل ساخت. پس از انتقال تخت طاووس و و تخت نادري و نيز صندلي مرصع محمد شاه از تالار به اتاق موزه، مراسم سلام هاي خاص و رسمي در اين تالار برگزار مي شد. اين امر موجب نامگذاري تالار به نام تالار سلام شد. در سال 1345 به سبب برگزاري مراسم تاجگذاري در اين تالار ، ساختمان ان تعمير و موزه آرايي آن به طور كلي دگرگون شد و به شكل امروزي درآمد. از اشياي گرانبهايي كه در حال حاضر در اين تالار نگه داري مي شود. بايد به تخت طاووس و صندلي مرصع محمدشاه اشاره كرد. در طبقه زيرين تالار سلام ، حوض خانه وسيعي قرار دارد كه امروزه به دو بخش تقسيم شده است؛ بخش شرقي به نام تالار مخصوص به نمايش هنرهاي ظريفه ايران در دوره قاجار، و بخش غربي آن با نام نگارخانه براي ارايه آثار نقاشي هنرمندان ايران در دوره قاجار اختصاص يافته است. در سمت شرق تالار آينه، تالار عاج يا سفره خانه و سپس عمارت برليان قرار دارد كه پيش از انقلاب محل پذيرايي از مهمانان خارجي و برگزاري ميهماني هاي رسمي بود، و در حال حاضر به نمايش اشياء ظروف، گلدان ها و ... اختصاص يافته است. در حوضخانه زير عمارت سفره خانه نيز تابلو هاي نقاشي به نمايش گذارده شده است.

كاخ شمس العماره يكي از بناهاي مرتفع و مشخص تهران قديم است كه به دستور ناصرالدين شاه بين سال هاي 1282 تا 1284 ه ق در ضلع شرقي محوطه گلستان احداث شد. طرح ونقشه اين بنا از دوستعلي خان معير الممالك و معماري آن بر عهده استاد علي محمد كاشي بود. شمس العماره هم از نظر نقشه و شكل ظاهري و هم از نظر آرايش داخلي يكي از بناهاي تاريخي و زيباي تهران است. آينه كاري ها، نقاشي هاو گچ بري هاي اين عمارت از نظر نمايش شيوه هاي مختلف و متنوع تزئينات داخلي بنا در ايران، بي نظير است. در حال حاضر طبقه پايين عمارت شمس العماره به نمايشگاه كتاب اختصاص يافته است.

تالار الماس نيز از بناهاي دوره فتحعلي شاه است كه در دوران ناصرالدين شاه در تزئينات آن تغييراتي داده شد. اين بنا را به دليل آينه كاري داخلي آن به نام الماس خوانده اند و شمال تالاري بزرگ با اتاق هاي گوشواره، دهليزها، بالاخانه ها و پستوهاي متعدد است. در سه طرف تالار، بالاتر از رف ها به سبك بناهاي عهد فتحعلي شاه، سه ايوانچه آينه كاري مقرنس و طاق نماهاي باريك و كشيده ساخته شده و سمت شمالي تالار با ارسي هاي بزرگ كه شيشه هاي رنگي زيبا دارند پوشيده شده است.

اين دژ در روستايي به همين نام در جاده آسفالته رودهن – تهران بالاي پشته اي عظيم، مشرف به محل تلاقي دو رودخانه رودهن و بومهن، واقع شده است. اسلوب بنا يادآور دوره ساساني است و حصار عظيمي از قلوه سنگهاي درشت دور تا دور دژ مستطيل شكل را فرا گرفته است. در چهار گوشه آن نيز برج توپر براي استحكام و دفاع بهتر جاي دارد. پشته طبيعي كه دژ بر فراز آن قرار دارد، با شيبي تند به دره سرسبز مجاور منتهي مي شود. حصار سازي و تعبيه برج به شيوه بيشتر قلعه هاي دوره ساساني و پس از اسلام است و در داخل آن اتاق ها، تالار ها و آب انبار هايي وجود دارد. در محوطه دژ سفالهاي متنوع از دوره ساساني به بعد مشاهده مي شود. به نظر مي رسد كه اين برج در طي قرن ها مورد استفاده بود.

احداث باغ بسيار بزرگ و كاخهاي متعدد آن در جلگه شرقي رستم آبد در سال 1305 ه ق در زمان ناصرالدين شاه پايان يافت. اين كاخ داراي عمارت هاي متعدد، استخر بزرگ و آب نماهاي بسيار و ... بود. آنچه از كاخ هاي قديمي اين مجموعه باقي مانده عبارت است از: بناي مركزي كلاه فرنگي كه مشتمل بر عمارت دو طبقه با سرسراي وسيع و حوض خانه مركزي مزين به گچ بري هاي عالي است. برج چهار طبقه خوابگاه به تالار بزرگ عمارت متصل است و حوضخانه طبقه زيرين آن نيز با كاشي كاري عالي تزئين شده است. بقيه بناها و استخر و تمام محوطه باغ سلطنت آباد به تاسيس كارخانه هاي مهمات سازي ارتش تخصيص يافت و به صورت امروزي در آمد.

مجموعه قصر و باغ نگارستان بين سالهاي 1232- 1222 ه ق در زمان فتحعليشاه قاجار به دست دو تن از معماران نامي زمان، استاد عبدالله خان و استاد آقاجاني اصفهاني بنا شد. اين مجموعه در ضلع شمالي ميدان بهارستان، يعني در جايي كه امروزه عمارت سازمان برنامه و بودجه واقع است، قرار داشت. هر چند از اين مجموعه چيزي بر جاي نمانده و احتمالا در اواخر دوره قاجار ويران شده است، اما حوض خانه آن هنوز در گوشه اي از وزارت ارشاد برجاست. اين بنا كه به بناهاي دوره زنديه ساخته شده، اكنون به عنوان ساختمان گنجينه هنرهاي ملي ايران مورد استفاده است