ايران گشت

مسجد مجهز و مجلل ميرزا علي اكبر داراي دو در است. مسجد بنايي است به ابعاد 30*24 متر و سقف آن روي 30 ستون با قطر متوسط 88 سانتي متر بنا شده است.سقف آن داراي گنبدهايي است كه روي تاق ميان ستون ها ساخته شده و مصالح ساختماني ان آجر است. در پشت در دوم مسجد به كوچه شهيد گاه مشرف ميشود ، زنجيري وجود دارد كه يك طرف آن پاره شده و روي لوله اتصالي آن « بسم الله الرحمن الرحيم- ادخلو الباب مسجداَ – وقولواحطه نغفرلكم- خطاياكم و سنزيد المحسنين- عمل مرتضي» نقر شده است. زنجير به سقف و طرفين در ، آويخته است.حياط خلوت مسجد مستطيل است و تاقنماهاي آن آجري و ازاره آن از سنگ تراشيده شده است.در ضلع جنوبي حياط خلوت پنجره مشبك « گره چيني بالنسبه پركاري باقي مانده است. گوشه جنوب شرقي حيات خلوت با كف شكن دراز به شبستان مسجد مرتبط است كه در آن اتاقي مستطيل شكل با تزئينات چوبي به نام اطاق يا حجله حضرت ابوالفضل العباس ساخته شده است. در ضلع شرقي مسجد حجره هاي طلاب علوم ديني در دو طبقه ساخته شده است . دروازه از سنگ و آجر است و پايه هاي دروازه نيز از سنگ ساخته شده است. وسط صحن كنار حوض بزرگ سنگي ، يك سنگاب شياردار با قطر دهانه 16/1 و ارتفاع 76/0 متر و 32 شيار عمودي از سنگ خارا قرار دارد. از ديگر جاذبه هاي اين بنا، دو منبر است كه يكي مشبك وچوبي و ديگري به صورت صندلي بازودار چرخدار است. بر حاشيه مسند منبر اول، كلام « نصر من الله و فتح قريب و بشر المؤمنين 1249» مشبك كاري شده است.در انتهاي بالاي پايه هاي منبر چرخدار نيز چهار لوحه نقاشي شده وجود دارد كه بر آنها :حضرت امير عليه السلام 1293: نوشته شده است

حمام ملا هادي يا حاج محسن د‏ركوچه ملا هادي اردبيل واقع شده است. اين حمام يك د‏ر ورودي ستون د‏ار با آجر قرمز و گنبد معمولي د‏ارد. رختكن آن هشت ضلعي است و روي آن، گنبدي مدور قرار دارد. حمام به دو بخش زنانه و مردانه تقسيم شده است. از تزئينات اوليه آن تنها نقاشي هاي آن باقي مانده اند كه د ‏ر قسمت زنانه مشهود است. پا تاق گنبد حمام با آويزهاي منظم تزئين شده است.

اين حمام در خيابان نايبي (سابق) اردبيل وافع شده و داراي ستون هاي مربع در رختكن و گنبد ضربي معمولي است. ديوارها و سقف اين حمام سفيدكاري شده اند.

مظهر چشمه بوشلي درمجاور رسوبهاي آهكي سختي است كه آثار خروج آب در برخي نقاط آن در گذشته وجود دارد. آب چشمه بوشلي، ازدسته آب هاي كلرور-سديك و بيكربنات كلسيك گرم به همراه گاز است.از اين چشمه براي استحمام استفاده مي شود.حرارت آن 46 درجهاست و آب آن صاف و زلال و مزه اش نمكي و گزنده است.اهالي محل براي درمان رماتيسم و درد مفاصل و رفع خستگي از آن استفاده مي كنند.

اين مسجد باقي مانده يك بناي بزرگ از دوره سلجوقيان است كه در محله پير شمس الدين ميان گورستاني قرار گرفته و از سه قسمت تشكيل شده است. اولين قسمت منا پايه مناره اي است كه در فاصله اي اندكي از مسجد به چشم مي خورد .اين مناره شيوه سلجوقي را دارد و از دو قسمت پايه هشت ضلعي (هر ضلع 10/2متر)و بدنه استوانه اي به قطر پنج متر تشكيل شده است.در بدنه مناره دو سنگ نبشته بهقي مانده كه عبارت است از فرمان اوزون حسن اق قو يو نلو و كتيبه اي كه تاريخ 878 هجري را دارد و در اداره فرهنگ و هنر سابق حفاظت مي شود . دومين قسمت اصلي اين بنا مسجد تيرپوش است به ابعاد 80/9 *50/12 متر كه روي نه ستون چوبي قرار گرفته است و ستون ها هم بر پايه هاي سنگي غير منتظم استوار شده اند .در ورودي چوبي تكه كوب شده ميخ هاي اهني برجسته دارد و بالاي يك لنگه ان نوشته اي كنده كاري شده است. سومين قسمت بنا مسجد قديم است كه بنايي مركب از چهار تاق و گنبد است .تمام بنا اجري و به مقدار خيلي كم در تزئينات ان كاشي بكار رفته است.بسياري از نما تقريبا از بين رفته و تنها مقداري از ان باقي مانده است. در سالهاي گذشته سازمان ميراث فرهنگي كشور كاوش هايي در محل مسجد اردبيل به انجام رسانده كه به نتيجه اي بسيار درخشان نيز رسيده است ...حفاري انجام شده هيات باستان شناختي را با شبكه گسترده مسجدي عظيم و ويران شده روبرو ساخت كه تاكنون كسي گمان وجود ان را نداشت و بيشتر نوشته ها و مطالعات تنها به مبناي سر پاي مكعب مستطيلي شكل محدود مي شد . در حالي كه حجم موجود و سراپاي ايوان و گنبدخانه، مجموعه اي بزرگ بود كه با گذشت زمان، دست حوادث روزگار، اجزا و بخش هاي مختلف ان را به نل خاك بدل ساخت و عظمتي را در حجمي ناهماهمگ ب اندازه هاي 20*30 متر محدود ساخت كه آخرين كف متعلق به سده نهم هجري د ر حردود10 متر ارتفاع دارد. از مسجد بزرگ سلجوقي نيز جز منار آجري استوانه اي شگل چيزي برجانمانده است و مسجد عصر ايلخاني نيز با تغييراتي در پلان و فضاهاي آن در دوره قره قويونلوها دستخوش تخريب و دگرگوني شد. سفال ها و اثار مكشوفه در جريان كاوش هاي هيأت باستان شناختي بيشتر به سده هاي پنج و شش هجري و مسجد سلجوقي تعلق دارد .بقاياي كتيبه هاي فرو ريخته و شكسته سده هاي سوم و چهارم نيز در زير ديوار سنگي سراسري كه شبستان قرن نهم را محصور مي كرد، به دست آمده است. بناي جمعه مسجد اردبيل تحت شماره 248 به ثبث تاريخي رسيده است.

در دو كيلومتري شمال غرب روستاي ويند كلخوران، تپه بلند رسوبي وجود دارد كه ضلع جنوبي آن از فرسايش بستر رودخانه باليخلو، به صورت ديوار مرتفعي درآمده است. در ارتفاع تقريبي 50 متر از بستر رودخانه و بر سينه آن،دخمه سنگي با در ورودي و اتاقك چشمگير كنده شده است. دروازه يا در دخمه به عرض يك متر و ارتفاع 23/1 متر و قطر تقريبي 70سانتي متر ساخته شده است. داخل دخمه، فضايي است كه به شكل هرم مثلث القاعده ناقص است، طول اضلاع قاعده هرم يا كف دخمه به ترتيب 70سانتي متر، سه متر و 8/3 متر است. بر ضلع غربي دخمه تصويري برسنگ نقر شده است كه حالت كلي يك مثلث را دارد و در داخل آن مثلثي كوچك تر كنده شده است. در داخل اين مثلث «دكوراتيو» نقش آدمي با سري نزديك به شكل مثلث و دست و پا و بدني كه محيط در مثلث است، قالب گيري و نقر شده است. درحاشيه ان نيز حروفي كنده شده كه قسمت عمده آن از بين رفته است .